Σε τι ηλικία ξεκινάμε να θέτουμε όρια..;

Η οριοθέτηση και η σχέση της με τη γονεϊκότητα, είναι ένα σύνθετο ζήτημα που συχνά, μας δημιουργεί ερωτήματα και μας φέρνει σε δύσκολη θέση. Δεν ξέρουμε τι στάση να κρατήσουμε και πώς να διαχειριστούμε τις συμπεριφορές των παιδιών μας.

Τα κύρια ερωτήματα, που οι νέοι γονείς συχνά, έχουν, είναι:

• Είναι τα όρια απαραίτητα;
• Σε τι ηλικία ξεκινάμε να τα θέτουμε;
• Με τι τρόπο μπορούν να μπουν;

Προτού διευκρινιστεί το κάθε ερώτημα, κρίνεται σκόπιμο να ορίσουμε την έννοια της οριοθέτησης.

Κατ’ ουσίαν, η οριοθέτηση αφορά την προσπάθεια του γονιού:

• Να μάθει στο παιδί, να διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα στα πρέπει και στα θέλω του.
• Να εισάγει και να εκπαιδεύσει το παιδί, στους κανόνες των διαφόρων κοινωνικών πλαισίων που θα ενταχθεί μετέπειτα (σχολείο, αθλητική ομάδα, κοινωνία, εργασία κ.λ.π.)

και

• Να μάθει το παιδί να συμμορφώνεται σε κανόνες, αφού πρώτα τους έχει κατανοήσει και όχι απλά επειδή του έχουν επιβληθεί.

Τα παιδιά, όταν είναι, ακόμα, σε μικρές ηλικίες (πριν τα 2 με 3 έτη) δεν γνωρίζουν τους κοινωνικούς κανόνες. Αυτά, που για εμάς, είναι αυτονόητα και πολλές φορές απαιτούμενα, ξεχνάμε ότι, για εκείνα είναι άγνωστα. Επομένως, οι προτάσεις που συνήθως διατυπώνουμε, όπως: Μην κάνεις αυτό, Πρόσεχε, Μοιράσου, κ.λ.π. είναι δύσκολο στην πράξη να εφαρμοστούν από εκείνα.

Μέσω της οριοθέτησης, ο μακροπρόθεσμος στόχος μας, ως γονείς, είναι, να κάνουμε παιδιά, ψυχικά ανθεκτικά, που θα είναι σε θέση, να κρίνουν πριν ακολουθήσουν κάποια υπόδειξη, να σεβαστούν τον εαυτό τους και να θέσουν όρια στους γύρω τους.

Η διαδικασία της οριοθέτησης, που αφορά μια αλληλεπιδραστική διεργασία εκπαίδευσης και όχι επιβολής, ξεκινά, ουσιαστικά, από τη στιγμή που το παιδί, αρχίζει να κινείται πιο ανεξάρτητα στο χώρο γύρω του, και ο γονέας, οφείλει να δώσει οδηγίες, κυρίως για την ασφάλεια του τελευταίου.

Γύρω στους 12 μήνες, σημειώνονται οι πρώτες προσπάθειες των γονέων να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους, σχετικά με την ασφαλή εξερεύνηση, του περιβάλλοντός τους.

Οι οδηγίες σε αυτή την ηλικία και μέχρι τα 3 περίπου έτη, γίνονται χρησιμοποιώντας, κυρίως

• τον τόνο της φωνής,
• το ύφος του προσώπου
• και την παραστατική υπόδειξη του ζητούμενου.

Μιλάμε με ύφος ήρεμο, σταθερό και αποφασιστικό, ενώ παράλληλα απομακρύνουμε το παιδί από το σημείο ή το αντικείμενο, που δεν είναι επιτρεπτό. Έπειτα, δίνουμε μια εναλλακτική ή αποσπάμε την προσοχή του παιδιού, σε ένα διαφορετικό ερέθισμα.

Π.χ. «Το μάτι της κουζίνας καίει πολύ! Άουτς!! Εάν το ακουμπήσεις το χέρι σου θα καεί και θα πονέσεις πολύ… μπορούμε να παίξουμε με τα κουζινικά σου, εάν θέλεις να μαγειρέψεις / μπορείς να με βοηθήσεις όμως, να πλύνω αυτά τα λαχανικά για τη σαλάτα μας.. έλα να το κάνουμε μαζί…»

Δεν ξεχνάμε ότι στην ηλικία αυτή (12 – 36 μηνών), τα παιδιά μαθαίνουν παραστατικά και μέσω της επανάληψης. Φροντίζουμε να παρέχουμε άμεσα την προτεινόμενη συμπεριφορά, ώστε να μπορέσουν να τη συνδέσουν, με τη νέα εναλλακτική που τους προτείνουμε. Δεν χρειάζεται να αποθαρρυνόμαστε, καθώς, θα χρειαστούν πολλές επαναλήψεις, ώσπου ένα βρεφάκι να κατακτήσει μια νέα γνώση.

Επίσης, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου, τα αναπτυξιακά ορόσημα. Για παράδειγμα, κοντά στην ηλικία των 2 ετών, η ανάγκη για εξερεύνηση του περιβάλλοντος μεγαλώνει και η προσκόλληση στο γονέα, σταδιακά μειώνεται, ενώ η λεκτική επικοινωνία και η συναισθηματική αυτορρύθμιση, δεν είναι ακόμα σε επίπεδα, που να επιτρέπουν σε ένα παιδί, να εξηγήσει αυτό που χρειάζεται, να διεκδικήσει με λόγια ή να ελέγξει το θυμό του. Ως εκ τούτου, τα ξεσπάσματα θυμού, οι εντάσεις και τα κολλήματα με συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις, θεωρούνται μέσα στα πλαίσια του αναμενόμενου.

Σε περίπτωση ενός έντονου, ξεσπάσματος, δίνουμε το χώρο και το χρόνο στο παιδί να εκφραστεί, και αργότερα του κάνουμε μια διατύπωση του συναισθήματος του, δίνοντας παράλληλα μια σύντομη ερμηνεία…. π.χ. «πο πο, πρέπει να θύμωσες πολύ που δεν σε άφησα να σκαρφαλώσεις στο ντουλάπι, και μου το έδειξες με το να κλωτσάς, να σπρώχνεις και να φωνάζεις… μπορεί να έπεφτες όμως, εάν σε άφηνα… σίγουρα μπορείς να σκαρφαλώνεις στο φουσκωτό σου/ προτείνουμε άλλο ασφαλές σημείο μέσα στο σπίτι»

Τέλος, δεν ξεχνάμε να επιβραβεύουμε ότι όμορφο κάνουν, βοηθώντας τα έτσι να εστιάζουν στα θετικά τους σημεία και στα επιτεύγματα τους και να χρησιμοποιούμε φράσεις που περιέχουν μια οδηγία, για το τι είναι προτιμότερο να κάνει και όχι μια απαγόρευση.