Υπερανάλυση…

Χαρακτηριστικό της εποχής ή μια ευρύτερη, νοητική και συναισθηματική παγίδα…;

Σε περιόδους που είμαστε αγχωμένοι ή που έχουμε αρκετά ‘ανοικτά μέτωπα’ το μυαλό μας, τείνει να σκέφτεται υπερβολικά και να υπεραναλύει, στην προσπάθειά του να βρει διεξόδους. Κατ ουσίαν, ο υπεραναλυτικός τρόπος σκέψης  ή overthinking, περιγράφει τη συνθήκη κατά την οποία, το μυαλό είναι διαρκώς σε εγρήγορση,  επεξεργάζεται προβληματισμούς, αναλύει αμέτρητα πιθανά σενάρια και εκδοχές, αναλογίζεται συμπεριφορές, του εαυτού ή των άλλων και δημιουργεί υποθέσεις, που αφορούν το παρελθόν ή /και το μέλλον. Όλα αυτά συμβαίνουν με έναν ακατάστατο, επαναλαμβανόμενο και χωρίς ροή, τρόπο, με αποτέλεσμα, το άτομο να μην μπορεί να εστιάσει ουσιαστικά πουθενά, να νιώθει σύγχυση και να βιώνει πνευματική κόπωση, η οποία συχνά, επιδρά και σωματικά.

Τα τελευταία χρόνια, οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, τα πολλαπλά ερεθίσματα, που έχουμε από πολλές διαφορετικές πηγές και η έλλειψη χρόνου, συχνά, δεν μας επιτρέπουν να επεξεργαζόμαστε, τα όσα μας συμβαίνουν, να θέτουμε προτεραιότητες και να παίρνουμε μελετημένες αποφάσεις. Η βιωμένη αυτή σύγχυση, μεγαλώνει την ανάγκη από το άτομο, να βρίσκει λύσεις, και έτσι, ακολούθως, υποκύπτει ακόμα εντονότερα στην παγίδα της υπερανάλυσης, καθιερώνοντας ένα φαύλο κύκλο.

Μπορούμε όμως  να επέμβουμε, σε αυτό το φαύλο κύκλο;

Αρχικά, χρειάζεται να αντιληφθούμε το λόγο που μας συμβαίνει αυτό… ποιες είναι οι πηγές του στρες μας; Άλλες φορές οι πηγές είναι εξωτερικές, άλλες εσωτερικές και άλλες και τα δύο. Οι εξωτερικές μπορεί να αφορούν, τρέχουσες υποχρεώσεις, μειωμένο χρόνο, αρνητικό κλίμα από άτομα που μας περιβάλλουν κ.λ.π. Οι εσωτερικές, αφορούν άλυτα ζητήματα με τον εαυτό μας, που συχνά έχουν τη ρίζα τους, στην παιδική και εφηβική μας ηλικία. Και τα δυο, τριγυρίζουν στο μυαλό μας, σε μορφή σκέψεων και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αισθανόμαστε και το πώς συμπεριφερόμαστε.

Η οργάνωση, των τρεχόντων ζητημάτων, θα συνέβαλλε, ώστε αυτά, να μην επανέρχονται στο μυαλό, ξανά και ξανά, προς επίλυση. Σε πρώτη φάση, επομένως, θα ήταν χρήσιμο, να καταγράψουμε τις διάφορες σκέψεις, που περνούν από το μυαλό μας, σε ένα χαρτί και να τις ομαδοποιήσουμε, ανάλογα, με τον τομέα της ζωής μας, στον οποίο εντάσσονται (προσωπικό, επαγγελματικό, κοινωνικό, κ.λ.π.). Έπειτα,  μπορούμε να σκεφτούμε τι θα είχαμε ανάγκη, για κάθε μια από αυτές τις κατηγορίες, στην παρούσα φάση και κατόπιν να δημιουργήσουμε ένα πλάνο, για την κάλυψή τους.

Επιπροσθέτως, η επικέντρωση στο τώρα και ο αποκλεισμός, όλων των μην σχετικών ζητημάτων από τη σκέψη μας, είναι εξίσου, καίριας σημασίας. Σαφώς, δεν είναι στο χέρι μας, να μπλοκάρουμε τον ερχομό ορισμένων σκέψεων. Μπορούμε όμως σίγουρα, να μην τις επεξεργαστούμε, και έτσι να παρεμποδίσουμε, την περεταίρω ενασχόληση με αυτές. Επομένως, κάθε φορά που εκτελούμε μια ενέργεια, φροντίζουμε να σκεφτόμαστε μόνο πράγματα συνδεόμενα με την εκτέλεση της και διώχνουμε οτιδήποτε μη σχετικό. Με την ολοκλήρωση της δραστηριότητας, σκεφτόμαστε τα θετικά που αποκομίσαμε από την διεκπεραίωσή της και βιώνουμε την ικανοποίηση. 

Τέλος, είναι δεδομένο ότι οι άνθρωποι, πέρα από την δημιουργικότητα και την οργάνωση,  χρειαζόμαστε ευεξία και ξεκούραση, ώστε να νιώθουμε ισορροπημένοι. Η εύρεση ευχάριστών ασχολιών, σχετικών με τα ενδιαφέροντά μας, η εξασφάλιση ποιοτικού χρόνου, η επικοινωνία με ανθρώπους που εμπιστευόμαστε και η εφαρμογή σωματικών ασκήσεων χαλάρωσης, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ευεργετικά στην επίτευξη της εσωτερικής ευτυχίας μας.

Σε τι ηλικία ξεκινάμε να θέτουμε όρια..;

Η οριοθέτηση και η σχέση της με τη γονεϊκότητα, είναι ένα σύνθετο ζήτημα που συχνά, μας δημιουργεί ερωτήματα και μας φέρνει σε δύσκολη θέση. Δεν ξέρουμε τι στάση να κρατήσουμε και πώς να διαχειριστούμε τις συμπεριφορές των παιδιών μας.

Τα κύρια ερωτήματα, που οι νέοι γονείς συχνά, έχουν, είναι:

• Είναι τα όρια απαραίτητα;
• Σε τι ηλικία ξεκινάμε να τα θέτουμε;
• Με τι τρόπο μπορούν να μπουν;

Προτού διευκρινιστεί το κάθε ερώτημα, κρίνεται σκόπιμο να ορίσουμε την έννοια της οριοθέτησης.

Κατ’ ουσίαν, η οριοθέτηση αφορά την προσπάθεια του γονιού:

• Να μάθει στο παιδί, να διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα στα πρέπει και στα θέλω του.
• Να εισάγει και να εκπαιδεύσει το παιδί, στους κανόνες των διαφόρων κοινωνικών πλαισίων που θα ενταχθεί μετέπειτα (σχολείο, αθλητική ομάδα, κοινωνία, εργασία κ.λ.π.)

και

• Να μάθει το παιδί να συμμορφώνεται σε κανόνες, αφού πρώτα τους έχει κατανοήσει και όχι απλά επειδή του έχουν επιβληθεί.

Τα παιδιά, όταν είναι, ακόμα, σε μικρές ηλικίες (πριν τα 2 με 3 έτη) δεν γνωρίζουν τους κοινωνικούς κανόνες. Αυτά, που για εμάς, είναι αυτονόητα και πολλές φορές απαιτούμενα, ξεχνάμε ότι, για εκείνα είναι άγνωστα. Επομένως, οι προτάσεις που συνήθως διατυπώνουμε, όπως: Μην κάνεις αυτό, Πρόσεχε, Μοιράσου, κ.λ.π. είναι δύσκολο στην πράξη να εφαρμοστούν από εκείνα.

Μέσω της οριοθέτησης, ο μακροπρόθεσμος στόχος μας, ως γονείς, είναι, να κάνουμε παιδιά, ψυχικά ανθεκτικά, που θα είναι σε θέση, να κρίνουν πριν ακολουθήσουν κάποια υπόδειξη, να σεβαστούν τον εαυτό τους και να θέσουν όρια στους γύρω τους.

Η διαδικασία της οριοθέτησης, που αφορά μια αλληλεπιδραστική διεργασία εκπαίδευσης και όχι επιβολής, ξεκινά, ουσιαστικά, από τη στιγμή που το παιδί, αρχίζει να κινείται πιο ανεξάρτητα στο χώρο γύρω του, και ο γονέας, οφείλει να δώσει οδηγίες, κυρίως για την ασφάλεια του τελευταίου.

Γύρω στους 12 μήνες, σημειώνονται οι πρώτες προσπάθειες των γονέων να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους, σχετικά με την ασφαλή εξερεύνηση, του περιβάλλοντός τους.

Οι οδηγίες σε αυτή την ηλικία και μέχρι τα 3 περίπου έτη, γίνονται χρησιμοποιώντας, κυρίως

• τον τόνο της φωνής,
• το ύφος του προσώπου
• και την παραστατική υπόδειξη του ζητούμενου.

Μιλάμε με ύφος ήρεμο, σταθερό και αποφασιστικό, ενώ παράλληλα απομακρύνουμε το παιδί από το σημείο ή το αντικείμενο, που δεν είναι επιτρεπτό. Έπειτα, δίνουμε μια εναλλακτική ή αποσπάμε την προσοχή του παιδιού, σε ένα διαφορετικό ερέθισμα.

Π.χ. «Το μάτι της κουζίνας καίει πολύ! Άουτς!! Εάν το ακουμπήσεις το χέρι σου θα καεί και θα πονέσεις πολύ… μπορούμε να παίξουμε με τα κουζινικά σου, εάν θέλεις να μαγειρέψεις / μπορείς να με βοηθήσεις όμως, να πλύνω αυτά τα λαχανικά για τη σαλάτα μας.. έλα να το κάνουμε μαζί…»

Δεν ξεχνάμε ότι στην ηλικία αυτή (12 – 36 μηνών), τα παιδιά μαθαίνουν παραστατικά και μέσω της επανάληψης. Φροντίζουμε να παρέχουμε άμεσα την προτεινόμενη συμπεριφορά, ώστε να μπορέσουν να τη συνδέσουν, με τη νέα εναλλακτική που τους προτείνουμε. Δεν χρειάζεται να αποθαρρυνόμαστε, καθώς, θα χρειαστούν πολλές επαναλήψεις, ώσπου ένα βρεφάκι να κατακτήσει μια νέα γνώση.

Επίσης, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου, τα αναπτυξιακά ορόσημα. Για παράδειγμα, κοντά στην ηλικία των 2 ετών, η ανάγκη για εξερεύνηση του περιβάλλοντος μεγαλώνει και η προσκόλληση στο γονέα, σταδιακά μειώνεται, ενώ η λεκτική επικοινωνία και η συναισθηματική αυτορρύθμιση, δεν είναι ακόμα σε επίπεδα, που να επιτρέπουν σε ένα παιδί, να εξηγήσει αυτό που χρειάζεται, να διεκδικήσει με λόγια ή να ελέγξει το θυμό του. Ως εκ τούτου, τα ξεσπάσματα θυμού, οι εντάσεις και τα κολλήματα με συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις, θεωρούνται μέσα στα πλαίσια του αναμενόμενου.

Σε περίπτωση ενός έντονου, ξεσπάσματος, δίνουμε το χώρο και το χρόνο στο παιδί να εκφραστεί, και αργότερα του κάνουμε μια διατύπωση του συναισθήματος του, δίνοντας παράλληλα μια σύντομη ερμηνεία…. π.χ. «πο πο, πρέπει να θύμωσες πολύ που δεν σε άφησα να σκαρφαλώσεις στο ντουλάπι, και μου το έδειξες με το να κλωτσάς, να σπρώχνεις και να φωνάζεις… μπορεί να έπεφτες όμως, εάν σε άφηνα… σίγουρα μπορείς να σκαρφαλώνεις στο φουσκωτό σου/ προτείνουμε άλλο ασφαλές σημείο μέσα στο σπίτι»

Τέλος, δεν ξεχνάμε να επιβραβεύουμε ότι όμορφο κάνουν, βοηθώντας τα έτσι να εστιάζουν στα θετικά τους σημεία και στα επιτεύγματα τους και να χρησιμοποιούμε φράσεις που περιέχουν μια οδηγία, για το τι είναι προτιμότερο να κάνει και όχι μια απαγόρευση.

Θυμός. Ένα συναίσθημα που πρέπει να περιορίσουμε ή μια ευκαιρία για επικοινωνία..;

Η πλειοψηφία των γονέων, όταν το παιδί τους εκδηλώνεται με θυμό, βιώνουν απειλή, έντονα συναισθήματα και καταλήγουν να θυμώνουν και οι ίδιοι. Τι είναι όμως, ο θυμός, από την πλευρά των παιδιών..;

Σίγουρα είναι ένας τρόπος να εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους, για κάτι που έχει προηγηθεί. Ανάλογα με την ηλικία, το χαρακτήρα και τις συνθήκες, ο θυμός μπορεί να πάρει διαφορετικές μορφές και να έχει διαφορετική αιτιολογία. Στις πιο μικρές ηλικίες, κάτω των 4 ετών τα παιδία δεν είναι ακόμα σε θέση να εντοπίσουν και να εκφράσουν με λόγια, το τι τα ενόχλησε, ούτε να βρουν εναλλακτικές, επομένως και ο αυτοέλεγχος τους, περιορίζεται.

Σε μεγαλύτερες ηλικίες, όπως στην εφηβεία, αρχίζει να καθιερώνεται πιο σταθερά η αίσθηση του εαυτού και να διαχωρίζεται από την οικογένεια, επομένως ο θυμός, μπορεί να έρχεται ως απόηχος, της γενικότερης ανάγκης για παγίωση ανεξαρτησίας.

Οι γονείς συχνά, αντί να μπουν στη διαδικασία να ερμηνεύσουν το θυμό του παιδιού τους, κατά περίπτωση, τον προσωποποιούν. Θεωρούν, δηλαδή, ότι φταίνε οι ίδιοι και οδηγούνται να αναλάβουν δράση για να τον αναχαιτίσουν, πριν ακόμα καταλάβουν από πού και γιατί, προέρχεται. Αν σκεφτούμε, τί άλλες συνθήκες, μπορεί να οδηγήσουν ένα παιδί στο θυμό, θα καταλήξουμε σε πολλαπλά σενάρια. Για παράδειγμα, μπορεί να συνέβη κάτι στο σχολείο με τους συμμαθητές ή στην τάξη και να ένιωσε άβολα, εκτεθειμένο ή αδικημένο. Μπορεί να νιώθει κουρασμένο ή μπορεί να αναβλήθηκε κάτι που περίμενε πολύ.

Τι μπορούμε όμως να κάνουμε για να επικοινωνήσουμε με το παιδί μας, όταν είναι θυμωμένο; Αρχικά χρειάζεται να πάρουμε λίγο χρόνο να καταλάβουμε τι βρίσκεται πίσω από το ξέσπασμά του. Έτσι, παίρνει, παράλληλα και το παιδί χρόνο, να κατανοήσει τον εαυτό του. Γενικότερα τη στιγμή του έντονου θυμού, επειδή ο εγκέφαλος μας κατακλύζεται από πλειάδα συναισθημάτων, δεν είμαστε σε θέση να επικοινωνήσουμε ομαλά. Αφού δώσουμε λίγο χρόνο, καλό είναι να  προσπαθούμε να προσδιορίσουμε δύο πράγματα: α) τι του συμβαίνει γενικότερα αυτή την περίοδο στη ζωή του και β) τι του συμβαίνει αυτή τη δεδομένη στιγμή. Στην πορεία βάζουμε σε λόγια, όλα αυτά τα συμπεράσματα και δίνουμε , μια περιγραφή της δικής μας κατανόησης, καλώντας το ταυτόχρονα, να μπει σε ένα διάλογο μαζί μας.

Π.χ. παρατηρώ ότι το τελευταίο διάστημα…

ή μου φαίνεται πολύ έντονη η αντίδραση αυτή για.. ,μήπως..;

φαίνεται σαν κάτι να σε απασχολεί τελευταία, καθώς δεν έχεις καθόλου όρεξη για κουβέντα και παίρνεις διαφορετικά τις προθέσεις μου… πώς θα σε βοηθούσε να φερθώ..;

είναι πολύ άσχημο να σου ακυρώνουν τη σαββατιάτικη βόλτα τελευταία στιγμή… τώρα νιώθεις σαν αν σου φταίνε όλα… σε καταλαβαίνω…

Φροντίζουμε το ύφος μας να είναι ήρεμο και γεμάτο κατανόηση και αποφεύγουμε τον ειρωνικό και νευρικό τόνο, που θα οξύνει περεταίρω  τα πνεύματα.

Τέλος, ας μην ξεχνάμε ότι το σπίτι, είναι ο χώρος που τα παιδιά, νιώθουν και θα πρέπει να νιώθουν άνετα να εκφραστούν ελεύθερα, για οτιδήποτε τα απασχολεί, επομένως οι γονείς κάθε ξέσπασμα θα μπορούσαν να το δουν σαν ευκαιρία για μοίρασμα και διάλογο.

Πως να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες…;

1. Ρωτήστε τα, τι πραγματικά, τα δυσκολεύει και δώστε τους την ευκαιρία, να εκφραστούν
2. Σκεφτείτε ότι τα παιδιά μαθαίνουν βιωματικά. Θα βοηθούσε επομένως να αναπαραστήσουμε μέσω παιχνιδιού ρόλων, ένα διάλογο ανάμεσα σε φίλους ή να προσομοιώσουμε μια νέα γνωριμία… Έτσι, τα παιδιά θα είναι εξοπλισμένα με πρακτικά παραδείγματα, την ώρα που το χρειάζονται και θα νιώθουν πιο άνετα, αφού θα έχουν εξασκηθεί σε αυτό…
3. Δώστε τους χρόνο, και αποφύγετε τις επεμβάσεις, την ώρα που προσπαθούν να επιδιώξουν κάποια κοινωνική επαφή…
4. Συζητήστε για μια περίπτωση που τα κατάφεραν, ώστε να τους αναπτερώσετε το ηθικό…
5. Επιδιώξτε συχνότερες συνευρέσεις με φίλους και με μικρότερες ομάδες παιδιών, ώστε να εξασκηθούν, σε πιο ελεγχόμενα πλαίσια